Cảm nhận hàn huyên của Tú Xương gửi gắm trong bài thơ Thương vợ
Tú Xương mang đa dạng bài thơ, bài phú nhắc về vợ. Bà Tú vốn là "con gái nhà dòng, lấy chồng kẻ chợ”, một người con dâu chuyên nghiệp làm ăn buôn bán, nhân từ được bà con xa sắp mến trọng:
"Đầu sông bến bãi, đua tài buôn chín bán mười
Trong họ ngoài làng, vụng lẽ chào dơi kể thợ".
Nhờ thế mà ông Tú mới được sống cuộc đời phong lưu: "Tiền bạc phó cho con mụ kiếm - Ngựa xe chẳng thấy khi nào ngơi".
"Thương vợ" là bài thơ cảm động nhất trong những bài thơ trữ tình của Tú Xương. Nó là bài thơ tâm sự, đồng thời cũng là bài thơ thế sự. Bài thơ chứa chan tình thương yêu nhiệt thành của ông Tú đối với người vợ hiền thảo của mình.
Sáu câu thơ đầu nói lên hình ảnh của bà Tú trong gia đình và không tính cuộc đời: hình ảnh chân thực về một người vợ tần tảo, một người má đôn hậu, giàu đức hi sinh.
Hai câu thơ trong phần đề giới thiệu bà Tú là một người vợ rất đảm đang, chịu thương chịu khó. Nếu như bà vợ của Nguyễn Khuyến là một nữ giới "hay lam hay làm, dây lưng bó que, xắn váy quai cồng, chân nam đá chân chiêu, vì tớ đỡ đần trong mọi việc" (câu đối của Nguyễn Khuyến) thì bà Tú là một người đàn bà:
"Quanh năm marketing ở mom sông
Nuôi đủ năm con mang 1 chồng".
“Quanh năm buôn bán" là cảnh khiến cho ăn đầu tắt mặt tối, từ ngày này qua ngày khác, từ tháng này qua tháng khác... không được 1 ngày nghỉ ngơi. Bà Tú "Buôn bán ở mom sông”, nơi mẫu mảnh đất nhô ra, ba bề bao bọc sông nước; nơi khiến ăn là mẫu thế đất chênh vênh. Hai chữ ''mom sông" gợi tả 1 cuộc đời rộng rãi mưa nắng, một cảnh đời cơ cực, buộc phải vật lộn kiếm sống, mới "Nuôi đủ năm con sở hữu 1 chồng". Một gánh nặng gia đình đè nặng lên đôi vai người mẹ, người vợ. Thông thường, người ta chỉ đếm mớ rau, con cá, đếm tiền bạc,... chứ ai "đếm" con, "đếm" chồng (!). Câu thơ tự trào ẩn đựng nỗi niềm chua chát về 1 gia đình gặp đa dạng khó khăn: đông con, người chồng đang buộc phải "ăn lương vợ". Có thể nói, hai câu đầu, Tú Xương ghi lại một phương pháp chân thực người vợ tần tảo, gánh vác của mình.
Phần thực tô đậm thêm chân dung bà Tú, mỗi sáng mỗi tối đi đi về về "lặn lội" khiến cho ăn như "thân cò" nơi "quãng vắng". Ngôn ngữ thơ nâng cao cấp tô đậm thêm nỗi cực nhọc của người vợ. Câu chữ như những nét vẽ, gam màu nối tiếp nhau, bổ trợ và gia tăng: đã "lặn lội" lại "thân cò", rồi còn "khi quãng vắng". Nỗi cực nhọc kiếm sống ở "mom sông" tưởng như ko thể nào nhắc hết được! Hình ảnh "con cò", “cái cò” trong ca dao cổ: ''Con cò lặn lội bờ sông...", "Con cò đi đón cơn mưa...", "Cái cò, chiếc vạc, loại nông..." được tái hiện trong thơ Tú Xương qua hình, ảnh "thân cò" lầm lũi, đã đem đến cho người đọc bao can dự cảm động về bà Tú, cũng như thân phận vất vả, cực khổ,... của người đàn bà Việt Nam trong xã hội cũ:
"Lặn lội thân cò lúc quãng vắng,
Eo sèo mặt nước buổi đò đông".
"Eo sèo" là từ láy tượng thanh chỉ sự rầy rà bằng lời đòi, gọi liên tiếp dai dẳng; gợi tả cảnh tranh tậu tranh bán, cảnh bao biện vã nơi "mặt nước" khi "đò đông”. Một cuộc đời "lặn lội", 1 cảnh sống làm cho ăn "eo sèo". Nghệ thuật đối đặc sắc đã làm cho nổi bật cảnh kiếm ăn rộng rãi cơ cực. Bát cơm, manh áo mà bà Tú kiếm được "Nuôi đủ năm con với 1 chồng" buộc phải "lặn lội" trong mưa nắng, nên tranh giành "eo sèo", bắt buộc trả giá bao mồ hôi, nước mắt giữa thời buổi khó khăn!
Tiếp theo là hai câu luận, Tú Xương áp dụng rất sáng tạo hai thành ngữ: ''một duyên hai nợ" và "năm nắng mười mưa", đối xứng nhau hài hòa, màu sắc đẹp dân gian mặn mòi trong cảm nhận và ngôn ngữ biểu đạt:
"Một duyên hai nợ, âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công".
"Duyên'' là duyên số, duyên phận, "nợ" là mẫu "nợ" đời mà bà Tú cần cam phận, chịu đựng. "Nắng", "mưa" biểu tượng cho toàn bộ vất vả, khổ cực. Các số từ trong câu thơ nâng cao dần lên: "một... hai... năm... mười..." khiến nổi rõ đức hi sinh âm thầm của bà Tú, một người nữ giới chịu thương chịu thương chịu khó vì sự giàu có hạnh phúc của chồng con và gia đình. "Âu đành phận"... "dám quản công"... giọng thơ đa dạng xót xa thương cảm.
Tóm lại, sáu câu thơ đầu, bằng tấm lòng hàm ân và cảm phục, Tú Xương đã phác hoạ 1 vài nét vô cùng trung thực và cảm động về hình ảnh bà Tú, người vợ hiền thảo của mình mang bao đức tính đáng quý: đảm đang, tần tảo, chịu thương, chịu khó, thầm lặng hi sinh cho hạnh phúc gia đình. Tú Xương thể hiện văn pháp điêu luyện trong sử dụng tiếng nói và sáng tạo hình ảnh. Các từ láy, những số từ, phép đối, đảo ngữ, sử dụng sáng tạo thành ngữ và hình ảnh "thân cò"... đã tạo buộc phải ấn tượng và sức quyến rũ của văn chương.
Hai câu kết, Tú Xương dùng từ ngữ thông tục, lấy tiếng chửi nơi "mom sông", lúc "buổi đò đông" đưa vào thơ vô cùng tự nhiên, bình dị. Ông tự trách mình:
"Cha mẹ thói đời ăn ở bạc,
Có chồng hờ hững cũng như không!"
Trách mình "ăn lương vợ" mà "ăn ở bạc". Vai trò người chồng, người cha chẳng giúp ích được gì, vô tích sự, thậm chí còn "hờ hững" với vợ con. Lời tự trách sao mà đau xót thế!
Ta đã biết, Tú Xương có văn tài, nhưng công danh dở dang, thi cử lận đận. Sống giữa một xã hội "dở Tây dở ta" chữ nho mạt vận, khi mà "Ông nghè, ông cống cũng nằm co” cho bắt buộc nhà thơ tự trách mình, đồng thời cũng là trách đời đen bạc. Ông không xu thời để vinh thân phì gia "tối rượu sâm banh, sáng sữa bò".
Hai câu kết là cả 1 nỗi niềm hàn ôn và sự thế đầy buồn thương, là tiếng kể của một trí thức giàu nhân cách, nặng tình đời, thượng vợ con mà gia đạo nghèo. Tú Xương thương vợ cũng chính là hải quan mình vậy. Đó là nỗi đau thất thế của nhà thơ lúc cảnh đời thay đổi!
Bài thơ "Thương vợ" được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Ngôn ngữ thơ bình dị như tiếng kể đời thường nơi "mom sông" của các người kinh doanh nhỏ, phương pháp đây gần 1 thế kỉ. Các chi tiết nghệ thuật sắm lọc vừa cá thể (bà Tú sở hữu "năm con, một chồng") vừa khái quát sâu sắc (người cu li nữ ngày xưa). Hình tượng thơ hàm súc, gợi cảm: thương vợ, thương mình, buồn về gia cảnh thêm nỗi đau đời. "Thương vợ" là bài thơ trữ tình đặc dung nhan của Tú Xương nhắc về người vợ, người phụ nữ ngày xưa có bao tình cảm trân trọng thấp đẹp. Hình ảnh bà Tú được nói đến trong bài thơ rất sắp gũi mang người mẹ, người chị trong mỗi gia đình Việt Nam.
Tú Xương là thi sĩ trào phúng lý tưởng trong nền văn chương Việt Nam. Tên tuổi ông sống mãi có non Côi, sông Vị. Sinh bất phùng thời giữa chiếc xã hội dở Tây dở ta, khi mà Hán học đã mạt vận, Tú Xương vẫn giữ được nhân phương pháp kẻ sĩ, vẫn sống "sang trọng" như ai, bởi lẽ nhà thơ với người vợ hiền thảo đảm đang. Tú Xương ko bảng vàng bia đá, nhưng ông đã khắc tiếng tăm bà Tú vào bia đá bảng vàng:
"Một ngọn đèn xanh, mấy quyển vàng,
Bốn con khiến cho lính, bố làm quan.
(...) Hỏi ra quan ấy ăn lương vợ
Đem chuyện trăm năm – giở lại bàn".
(Quan tại gia)
Tú Xương đã mang bài ''Văn tế sống vợ", lại sở hữu thêm bài "Thương vợ", đó là những áng văn thơ vừa tài tình vừa nghĩa tình. Ca dao đã nói về người vợ tào khang "tay bưng chén muối đĩa gừng", Tú Xương với bao giờ quên được công ơn của bà Tú "Nuôi đủ năm con có một chồng”.
Á Nam Trần Tuấn Khải (1894 - 1983) thi sĩ cộng thời mang Tú Xương đã với bài thơ "Viếng bà Tú Xương" viết năm 1931:
"Hơn sáu mươi năm đất Vị Hoàng,
Mẹ hiền, vợ đức đã treo gương.
Nếm chung trời Việt trăm cay đắng,
Vững có con Côi một mối giường.
Bia mồm đã bắt buộc trang khổn phạm,
Nếp nhà ko thẹn dấu văn chương.
Tấm thân tuy thác, danh nào thác,
Hồn cũng thơm lây dưới suối vàng”.
Bài thơ của Á Nam giúp ta hiểu hơn Tú Xương và bà Tú, và chúng ta mới thấy hết dòng hay, chiếc đẹp của tấm lòng Tú Xương được nhắc tới trong bài "Thương vợ".
3. Cảm nhận nỗi lòng của Tú Xương trong bài Thương Vợ
“Thương vợ” – một trong những bài thơ chất chứa nồng nàn bao cảm xúc của một người chồng dành cho vợ mình giữa cuộc đời bao vất vả, lo toan. Người chồng đấy ko nên ai khác mà chính là tác nhái của bài thơ: Trần Tế Xương. Ông đã dành cho vợ mình những tình cảm vô cùng thực lòng qua lời thơ giản dị mà sâu sắc.
Trần Tế Xương là một trong các nhà thơ trẻ mang các tác phẩm đã phát triển thành bất tử. Sáng tác của ông gồm hai mảng: trào phúng và trữ tình, đều bắt nguồn từ máu nóng của nhà thơ mang dân, sở hữu nước, có đời.
Thơ xưa viết về người vợ đã ít, mà viết về người vợ lúc đang còn sống lại càng hãn hữu hoi hơn. Thơ Trần Tế Xương lại khác. Trong sáng tác của ông, mang hẳn 1 đề tài về bà Tú gồm cả thơ, văn tế, câu đối. Bà Tú từng chịu đa dạng khó nhọc gieo neo trong cuộc đời, nhưng bà lại có niềm hạnh phúc là ngay lúc còn sống đã được đi vào thơ ông Tú có tất cả niềm thương yêu, trân trọng của chồng. “Thương vợ” là 1 trong các bài thơ hay và cảm động nhất của Tú Xương viết về bà Tú.
Trong những câu thơ đầu, ông diễn tả siêu trung thực về cuộc sống và cáng đáng khó nhọc của vợ mình:
“Quanh năm buôn bán ở mom sông,
...
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.”
Nghề của bà là buôn bán, vòng vo năm ngày tháng lặn lội ở “mom sông” – nơi có đa dạng hiểm nguy rình rập. Ông Tú sớm hôm bận bịu mang đèn sách, mang thơ ca, vậy mà vẫn để tâm tới công tác của vợ mình, khác hẳn sở hữu những người đàn ông khác trong chế độ nam quyền cùng thời. Ông là người có tri thức, lại thấu hiểu sự đời. Vì thế, ông hiểu hơn ai hết các nỗi vất lo toàn mà vợ mình đang gánh.
Ông đã dành cho vợ các lời thơ cực kỳ giản dị với hình ảnh và từ ngữ chân thành, giàu cảm xúc. Ông hiểu rằng, vợ mình vất vả như vậy là vì buộc phải “Nuôi đủ năm con có 1 chồng”. Đủ là đủ ăn đủ mặc, đủ ấm, đủ ko thiếu thiết bị gì. Ông tự đặt mình tương hợp với “năm con” để khắc họa thêm trọng trách lớn lao mà bà Tú đang đảm đương. Không nên ông hạ mình trước vợ, càng không buộc phải ông thấp hèn, kém cỏi mà vì mẫu nghiệp văn chương của ông lúc bấy giờ không bắt buộc là thời phồn thịnh nên ko thể dựa vào ấy mà lo toan cuộc mưu sinh cơm áo gạo tiền được. Trong lời thơ của ông còn thầm sở hữu sự biết ơn, trân trọng sâu dung nhan đến người vợ đảm đang, tảo tần, giàu hi sinh. Bởi thế, ông mới hiểu các ngày bà “lặn lội”, “eo sèo” trong cuộc bán buôn, bon chen đầy vất vả, tị đua.
Có người đặt ra câu hỏi, vì sao ông hiểu vợ mình nặng nhọc như vậy mà lại ko đứng lên làm cho giúp bà? Những vần thơ của ông với với lại cơm áo gạo tiền cho bảo sanh vất vả? Ông hiểu biết, ông sở hữu kiến thức sao lại để vợ mình bắt buộc nặng nhọc vậy? Câu hỏi trái ngang thật khó trả lời. Bởi trong thời thế ấy, ông ko thể bỏ cây bút mà lao vào làm lụng tuỳ thuộc cùng bà được. Mình bà đảm nhận cả năm con đã là 1 gánh nặng lắm rồi, lại thêm cả 1 ông chồng. Liệu rằng người đàn bà đó với gục ngã, sở hữu kêu than?
“Một duyên hai nợ âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công
Cha má nghề đời ăn ở bạc
Có chồng hững hờ cũng như không.”
Một lần nữa, Tế Xương dành cho vợ mình các lời thơ cực kỳ đáng trân trọng, nâng niu. Ông cảm mến và cảm thông có nỗi niềm nặng nhọc của vợ, ông thấu hiểu sự cam chịu của bà. Càng hàm ơn vợ bao nhiêu, ông lại càng oán than bản thân mình bấy nhiêu. Ông tự chửi mình “Có chồng dửng dưng cũng như không”. Ông không làm cho được gì giúp bà không tính tình thương yêu và lòng cảm thương sâu sắc. Có lẽ đối có bà Tú như vậy cũng đã là đủ lắm rồi. Bởi thân phận người nữ giới xưa ai cũng khổ, cũng chìm nổi long đong, nhưng chẳng mấy ai được chồng thương và thấu hiểu như bà. Chỉ là do thời thế bắt buộc ông không giúp được gì cho vợ.
Bên cạnh những tình cảm tình thực dành cho bà Tú, Tế Xương cũng thầm phân bua niềm đồng cảm, xót xa mang những thân phận đồng cảnh sở hữu bà. Bởi thế, ông ví vợ mình sở hữu “thân cò” – 1 hình ảnh thân thuộc trong ca dao Việt Nam khi kể về số mệnh nặng nhọc của người nông dân. Dù họ mang bắt buộc “lặn lội”, phải “eo sèo” hay tuy vậy nào đi chăng nữa, các “thân cò” vẫn ngày đêm mê mải kiếm sống.
Vậy, vì mục đích gì mà họ lại cam chịu như vậy? Không bắt buộc vì bị ép buộc, mà vì tình ái thương to lao và cao cả họ dành cho gia đình. Sự hi sinh đó thật đáng trân trọng và đáng quý biết bao. Nhưng ko nên ai cũng với nỗi lòng thấu hiểu như nhà thơ Tế Xương. Sống trong xã hội nam quyền nhưng ông ko tự cho mình được quyền thong dong, được hưởng thụ vô tư đa số đồ vật và được trà đạp lên người phụ nữ. Ở xã hội ấy, sở hữu các người vợ bị coi là nô lệ, là người ở, nhưng Tế Xương thì không. Bà Tú đã đi vào thơ ông sở hữu ý tức thị một người vợ đích thực, một người vợ đảm đang, giàu đức hi sinh. Ông thương vợ và trái lại cũng trách mình khiến cho chồng mà “hờ hững cũng như không”.
Đúng như dòng tên mà tác kém chất lượng đã đặt cho bài thơ “Thương vợ”, Tế Xương đã dành những tình cảm thật tình nhất dành cho vợ. Không giúp được vợ nhưng ông mong sao các tình cảm của mình sẽ khiến cho bà vơi đi mỏi mệt sau bao ngày lặn lội khó nhọc mưu sinh.
4. Tâm sự của Tú Xương qua bài thơ “Thương vợ”
Thơ văn Việt Nam xưa và nay sở hữu những bài thơ thương vợ, khóc vợ rất cảm động. Người ta còn ca ngợi 1 bài thơ của Tự Đức khóc một bà phi với câu:
Đập tan vỡ gương ra tìm thấy bóng
Xếp tàn y lại để dành hơi.
Nỗi nhớ nhung đau đớn, dữ dội ấy còn được Bùi Hữu Nghĩa, Nguyễn Thượng Hiền, Nguyễn Khuyến bộc lộ cảm động trong bài văn tế, câu đối khóc vợ sau này. Cảm phục, xót thương, tự hào... trước tấm lòng, đức hi sinh của vợ bằng giọng văn vừa có chút tính nghịch, vừa vô cùng cảm động; giữa sự kết hợp giữa trào phúng và trữ tình Tú Xương đã làm cho “giàu” thêm đề tài viết về bà Tú và kịp góp vào nền văn học Trung đại Việt Nam một bài thơ về tình bi cảm vợ hay và sâu sắc.
Thương vợ là 1 bài thơ vừa cảm động, vừa dí dỏm của Tú Xương. Chỉ hai câu đầu của bài thơ đã nêu bật lên được vai trò rường cột gia đình của bà:
Quanh năm marketing ở mom sông
Nuôi đủ năm con với một chồng.
Ông Tú tỏ lòng thương vợ khởi đầu bằng sự tính công. Đúng hơn là sự hàm ơn sâu sắc công lao của bà Tú. Có thời kì cụ thể: “quanh năm”; không gian cụ thể: “mom sông” càng làm cho vượt trội lên sự lam lũ, nặng nhọc vần vật của bà Tú. Nơi buôn bán để kiếm miếng cơm manh áo của bà Tú là “mom sông”- là một chỗ đất nơi ra ở bờ sông, nơi ít người qua lại, sóng nước gập ghềnh gợi sự cheo leo, chênh vênh, nhiều bất trắc. Thế nhưng “quanh năm” nghĩa là ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác như 1 vòng tuần hoàn khép kín, dù ngày nắng hay mưa,ốm đau hay khoẻ mạnh bà Tú lại quẩy gồng gánh ra nơi “mom sông” đấy để buôn bán. Cách kể như là sự xô bồ, cường điệu của chuyện văn chương, trong nếu này chính là sự thanh minh lòng biết ơn đối có bà Tú về mặt thời gian khó dộng. Và điều cảm động, đáng để thán phục bà Tú là nhịp độ làm cho việc ko giới hạn nghỉ tại một nơi làm cho ăn, marketing cạnh tranh nhưng không nên chỉ để nuôi thân mà “Nuôi đủ năm con mang một chồng’. Đâu còn thấy hình ảnh:
Trên đồng cạn, dưới đồng sâu
Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.
Mà trái lại ấy là loại chồng: “Tiền bạc phó cho con mụ kiếm”, loại chồng “Thưng đấu nhờ lưng 1 mẹ mày”. Người chồng là cột trụ của gia đình, cáng đáng việc vất vả để cưu sở hữu cuộc sống cho vợ con thế mà ở đây, trong câu thơ này ông Tú cảm thấy mình như một người “thừa”, một kẻ vô ích và như 1 “thứ con” đặc trưng để bà Tú bắt buộc nuôi riêng. Chế độ xã hội cũ đã sản sinh ra loại ông chồng đoảng, dòng ông chồng “dài lưng tốn vải, ăn no lại nằm” như ông Tú không ít. Toát lên qua hai câu thơ original site là một niềm bi cảm của ông Tú dành cho vợ trước đức hi sinh, tảo tần của bà; đồng thời là 1 lời tự trách mình vì thân làm cho chồng mà để vợ đảm trách việc gia đình song song còn rẻ thoáng niềm kiêu hãnh về vợ của mình khi làm cho lụng nặng nhọc để “Nuôi đủ năm con có một chồng”. Mặc dù, đó là 1 ông chồng không nên nhưng bằng lối văn dí dỏm, tình cảm chân thành, nhận ra được sự vất vả của vợ, tỏ ra biết nhận lỗi, biết đền bù lại bằng chiếc tình, bằng tấm lòng buộc phải người đọc ko hề trách mà ngược lại mang chút thông cảm đối có “ông chồng’ này.
Tình thương vợ được miêu tả trọn ven trong hai câu thơ 3, 4:
Lặn lội thân cò lúc quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
Hai câu thơ gợi lên cảnh làm ăn vất vả, tội nghiệp của bà Tú. Chẳng hay, ông Tú đã đón nhận câu ca dao “Con cò lặn lội bờ sông/ Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non”, từ bào giờ? Qua tiếng ru con cua 1 bà má láng giềng hay chính trong lời ru của bà cụ Nhuận đã đi vào tâm thức của tế Xương? Chắc chắn từ “con cò lặn lội bờ sông”, hình ảnh những bà vợ Việt Nam nghìn xưa trong xã hội cũ, xuôi ngược tần tảo, gian nan cực nhọc để nuôi chồng con cũng từ lâu đã đi vào hồn thơ giàu rung động của Tú Xương mang bao nhiêu xót xa, thương cảm. Để giờ đây, trong khi nghĩ tới bà Tú thì con cò ấy bỗng vụt dậy vỗ cánh bay vèo thi hứng Thương vợ của Tú Xương. Phép đảo ngữ “lặn lội thân cò” càng khắc hoạ rõ nét nỗi khổ cực, đức hi sin, sự chịu cất của bà Tú. Hai từ “lặn lội” chen lên đứng đầu câu. Cảnh lặn lội lại càng “lặn lội”. Ca dao nói “con cò”, Tú Xương nhắc “thân cò”. Ý thơ cổ như xoáy sâu vào sự cực khổ. “Thân cò” gợi thân phận lẻ loi, yếu ớt, lẻ loi và nó lại càng cô quạng, lạc lõng hơ lúc đi cùng với từ “eo sèo”- 1 sự mặc cả, nhỏ nhoi, cô đơn, tội nghiệp. Vì “năm con mang 1 chồng”, vì “miếng cơm manh áo” mà bà Tú buộc phải chen chúc có nhau trên những chuyến đò đưa khách sang sông. Chật hẹp, bấp bênh, mỏng manh, chơi vơi đến quá chừng! Và nhịn nhường như sông nước càng minh mông bao nhiêu thì dòng độ chơi vơi, mỏng manh, bấp bênh đó lại càng tăng lên bấy nhiêu. Từ đó càng làm nổi bật tấm lòng thương vợ của Tú Xương và qua đó ông tỏ ra thấu hiểu hết những nặng nhọc của bà Tú:
Một duyên, hai nợ âu đành phận
Năm nắng mười mưa dám quản công.
Câu thơ như kể lên ý nghĩ của bà Tú. Cuộc đời như thế là duyên, mà cũng là nợ, duyên 1 thì nợ hai, thôi đành chịu theo số phận, ko giám năn nỉ hà, ko kể công gì nữa. Nhưng câu thơ còn làm nhứ tới câu ca dao:
Một duyên, hai nợ, ba tình,
Chiêm bao lẩn tạ thế bên mình năm canh.
Ngoài cái duyên, loại nợ còn sở hữu chiếc tình; mẫu nghĩa tình vợ chồng của bà Tú dành cho chồng mình. Thành ra kể “nợ” mà thực ra là nói “tình”, mà đã là tình thì ai lại nhắc công. Số từ tăng tiến: “một”, “hai”, “năm”, “mười” càng dồn nén sự chịu đựng của bà Tú, càng làm trào dâng lên nỗi niềm xót thương, cảm thông trước sự hi sinh vất vả, tảo tần của bà Tú.
Bài thơ kết bằng một cấu chửi - một câu chửi yêu:
Cha mẹ thói thường ăn ở bạc
Có chồng thờ ơ cũng như không.
Nhìn cuộc đời bà Tú như vậy có chửi cũng là lẽ tất yếu. Nhưng ở đây ai chửi? chửi ai? Và chửi cái gì? Thì cũng chỉ là ông Tú thương xót cho bà Tú mà chửi thay cho bà Tú. Ông Tú đã tự chửi mát mình về chiếc thói “ăn ở bạc”, mẫu tội “làm chồng mà lạnh lùng cùng như không”, khiến cho chồng mà để vợ cần trăm cơ, nghìn cực như thế. Hai câu kết khép lại bài thơ vừa như là một lời chửi, vừa như là một lời than. Nhà thơ tự phán xét chính mình, tự trách mình và tha cho tình cảnh của vợ. Câu thơ cũng chỉ ra căn do dẫn đến nỗi khổ của bà Tú là do “thói đời” bạc bẽo. “Thói đời” bội nghĩa đã biến ông Tú trở thành kẻ vô tích sự, chính bởi thế ông phát triển thành gánh nặng cho vợ. Lời chửi vừa diễn tả nỗi niềm hàn huyên đắng cay ch cảnh ngộ của ông Tú, vừa mô tả nỗi xót thương, bùi ngùi của ông Tú đối có vợ.
Bài thơ đã dựng lên hai bức chân dung: ông Tú và bà Tú. Bà Tú hiện lên phía trước, ông Tú tắt hơi lấp phía sau. Vượt lên trên toàn bộ là tấm lobngf yêu thương, quí trọng và tri ân của ông Tú đối có người vợ tần tảo. Nhà thơ Xuân Diệu đã từng bình phẩm về bài thơ Thương vợ rằng: “Thơ hay, hay ở ý tình; hay ở chữ, tiếng, hay ở sự việc; hay ở nhạc điệu: lặn lộ, eo sèo, thân cò, mặt nước, quãng vắng, đò đông, mỗi chữ đều tình cảm”. Qua đó, tấm lòng yêu thương, trân trọng cũng như các trăn trở, day dắt đã tạo bắt buộc nhân cách cao đẹp của Tú Xương, một con người dám sòng phẳng mang bản thân, tự nhận ra thiếu sót của mình và ko trút bỏ trách nhiệm.