Cảm nhận tâm sự của Tú Xương gửi gắm trong bài thơ Thương vợ
Tú Xương mang phổ biến bài thơ, bài phú nhắc về vợ. Bà Tú vốn là "con gái nhà dòng, lấy chồng kẻ chợ”, một người con dâu chuyên nghiệp khiến ăn buôn bán, đôn hậu được bà con xa sắp mến trọng:
"Đầu sông bến bãi, đua tài buôn chín bán mười
Trong họ không tính làng, hậu đậu lẽ chào dơi kể thợ".
Nhờ vậy mà ông Tú mới được sống cuộc đời phong lưu: "Tiền bạc phó cho con mụ kiếm - Ngựa xe chẳng thấy khi nào ngơi".
"Thương vợ" là bài thơ cảm động nhất trong các bài thơ trữ tình của Tú Xương. Nó là bài thơ tâm sự, song song cũng là bài thơ thế sự. Bài thơ cất chan tình thương yêu nhiệt tình của ông Tú đối sở hữu người vợ hiền thảo của mình.
Sáu câu thơ đầu kể lên hình ảnh của bà Tú trong gia đình và ngoài cuộc đời: hình ảnh trung thực về một người vợ tần tảo, 1 người mẹ đôn hậu, giàu đức hi sinh.
Hai câu thơ trong phần đề giới thiệu bà Tú là 1 người vợ rất đảm đang, chịu thương chịu khó. Nếu như bà vợ của Nguyễn Khuyến là 1 phụ nữ "hay lam hay làm, thắt lưng bó que, xắn váy quai cồng, chân nam đá chân chiêu, vì tớ đỡ đần trong tất cả việc" (câu đối của Nguyễn Khuyến) thì bà Tú là 1 người đàn bà:
"Quanh năm kinh doanh ở mom sông
Nuôi đủ năm con có một chồng".
“Quanh năm buôn bán" là cảnh làm ăn đầu tắt mặt tối, từ ngày này qua ngày khác, từ tháng này qua tháng khác... ko được 1 ngày nghỉ ngơi. Bà Tú "Buôn bán ở mom sông”, nơi dòng mảnh đất nhô ra, ba bề bao bọc sông nước; nơi làm ăn là mẫu thế đất chênh vênh. Hai chữ ''mom sông" gợi tả 1 cuộc đời rộng rãi mưa nắng, 1 cảnh đời cơ cực, nên vật lộn kiếm sống, mới "Nuôi đủ năm con có 1 chồng". Một gánh nặng gia đình đè nặng lên đôi vai người mẹ, người vợ. Thông thường, người ta chỉ đếm mớ rau, con cá, đếm tiền bạc,... chứ ai "đếm" con, "đếm" chồng (!). Câu thơ tự trào ẩn đựng nỗi niềm chua chát về 1 gia đình gặp rộng rãi khó khăn: đông con, người chồng đang cần "ăn lương vợ". Có thể nói, hai câu đầu, Tú Xương ghi lại một phương pháp trung thực người vợ tần tảo, đảm đang của mình.
Phần thực tô đậm thêm chân dung bà Tú, mỗi sáng mỗi tối đi đi về về "lặn lội" khiến cho ăn như "thân cò" nơi "quãng vắng". Ngôn ngữ thơ nâng cao cấp tô đậm thêm nỗi cực nhọc của người vợ. Câu chữ như những nét vẽ, gam màu tiếp nối nhau, bổ trợ và gia tăng: đã "lặn lội" lại "thân cò", rồi còn "khi quãng vắng". Nỗi cực nhọc kiếm sống ở "mom sông" tưởng như không thể nào nhắc hết được! Hình ảnh "con cò", “cái cò” trong ca dao cổ: ''Con cò lặn lội bờ sông...", "Con cò đi đón cơn mưa...", "Cái cò, chiếc vạc, loại nông..." được tái hiện trong thơ Tú Xương qua hình, ảnh "thân cò" lầm lũi, đã đem đến cho người đọc bao liên can cảm động về bà Tú, cũng như thân phận vất vả, cực khổ,... của người đàn bà Việt Nam trong xã hội cũ:
"Lặn lội thân cò khi quãng vắng,
Eo sèo mặt nước buổi đò đông".
"Eo sèo" là từ láy tượng thanh chỉ sự rầy rà bằng lời đòi, gọi liên tục dai dẳng; gợi tả cảnh tranh tậu tranh bán, cảnh cãi vã nơi "mặt nước" lúc "đò đông”. Một cuộc đời "lặn lội", 1 cảnh sống làm ăn "eo sèo". Nghệ thuật đối đặc sắc đẹp đã khiến nổi bật cảnh kiếm ăn rộng rãi cơ cực. Bát cơm, manh áo mà bà Tú kiếm được "Nuôi đủ năm con mang một chồng" buộc phải "lặn lội" trong mưa nắng, bắt buộc giành giật "eo sèo", phải trả giá bao mồ hôi, nước mắt giữa thời buổi khó khăn!
Tiếp theo là hai câu luận, Tú Xương áp dụng cực kỳ sáng tạo hai thành ngữ: ''một duyên hai nợ" và "năm nắng mười mưa", đối xứng nhau hài hòa, màu sắc dân gian đậm đà trong cảm nhận và ngôn ngữ biểu đạt:
"Một duyên hai nợ, âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công".
"Duyên'' là duyên số, duyên phận, "nợ" là cái "nợ" đời mà bà Tú bắt buộc cam phận, chịu đựng. "Nắng", "mưa" biểu tượng cho mọi vất vả, khổ cực. Các số từ trong câu thơ tăng dần lên: "một... hai... năm... mười..." làm nổi rõ đức hi sinh thầm lặng của bà Tú, một người nữ giới chịu thương chịu khó vì sự ấm no hạnh phúc của chồng con và gia đình. "Âu đành phận"... "dám quản công"... giọng thơ nhiều xót xa thương cảm.
Tóm lại, sáu câu thơ đầu, bằng tấm lòng biết ơn và cảm phục, Tú Xương đã phác hoạ một vài nét rất trung thực và cảm động về hình ảnh bà Tú, người vợ hiền thảo của mình có bao đức tính đáng quý: đảm đang, tần tảo, chịu thương, chịu khó, âm thầm hi sinh cho hạnh phúc gia đình. Tú Xương biểu đạt bút pháp điêu luyện trong sử dụng ngôn ngữ và sáng tạo hình ảnh. Các từ láy, những số từ, phép đối, đảo ngữ, sử dụng sáng tạo thành ngữ và hình ảnh "thân cò"... đã tạo cần ấn tượng và sức quyến rũ của văn chương.
Hai câu kết, Tú Xương tiêu dùng từ ngữ thông tục, lấy tiếng chửi nơi "mom sông", khi "buổi đò đông" đưa vào thơ vô cùng tự nhiên, bình dị. Ông tự trách mình:
"Cha mẹ thói đời ăn ở bạc,
Có chồng hờ hững cũng như không!"
Trách mình "ăn lương vợ" mà "ăn ở bạc". Vai trò người chồng, người cha chẳng giúp ích được gì, vô tích sự, thậm chí còn "hờ hững" sở hữu vợ con. Lời tự trách sao mà đau xót thế!
Ta đã biết, Tú Xương với văn tài, nhưng công danh dở dang, thi cử lận đận. Sống giữa một xã hội "dở Tây dở ta" chữ nho mạt vận, lúc mà "Ông nghè, ông cống cũng nằm co” cho bắt buộc nhà thơ tự trách mình, đồng thời cũng là trách đời đen bạc. Ông ko xu thời để vinh thân phì gia "tối rượu sâm banh, sáng sữa bò".
Hai câu kết là cả một nỗi niềm tâm sự và sự thế đầy buồn thương, là tiếng kể của một trí thức giàu nhân cách, nặng tình đời, thượng vợ con mà gia cảnh nghèo. Tú Xương thương vợ cũng chính là hải quan mình vậy. Đó là nỗi đau thất thế của thi sĩ lúc cảnh đời thay đổi!
Bài thơ "Thương vợ" được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Ngôn ngữ thơ bình dị như tiếng nhắc đời thường nơi "mom sông" của những người buôn bán nhỏ, phương pháp đây gần 1 thế kỉ. Các khía cạnh nghệ thuật tìm lọc vừa cá thể (bà Tú mang "năm con, một chồng") vừa tổng thể sâu sắc (người cu li nữ ngày xưa). Hình tượng thơ hàm súc, gợi cảm: thương vợ, thương mình, buồn về gia đạo thêm nỗi đau đời. "Thương vợ" là bài thơ trữ tình đặc sắc đẹp của Tú Xương kể về người vợ, người nữ giới ngày xưa mang bao tình cảm trân trọng phải chăng đẹp. Hình ảnh bà Tú được kể đến trong bài thơ cực kỳ gần gũi mang người mẹ, người chị trong mỗi gia đình Việt Nam.
Tú Xương là thi sĩ trào lộng hoàn hảo trong nền văn học Việt Nam. Tên tuổi ông sống mãi có non Côi, sông Vị. Sinh bất phùng thời giữa loại xã hội dở Tây dở ta, khi mà Hán học đã mạt vận, Tú Xương vẫn giữ được nhân cách kẻ sĩ, vẫn sống "sang trọng" như ai, bởi lẽ nhà thơ có người vợ hiền thảo đảm đang. Tú Xương ko bảng vàng bia đá, nhưng ông đã khắc danh tiếng bà Tú vào bia đá bảng vàng:
"Một ngọn đèn xanh, mấy quyển vàng,
Bốn con khiến lính, bố khiến quan.
(...) Hỏi ra quan đó ăn lương vợ
Đem chuyện trăm năm – giở lại bàn".
(Quan tại gia)
Tú Xương đã với bài ''Văn tế sống vợ", lại có thêm bài "Thương vợ", đó là những áng văn thơ vừa tài giỏi vừa nghĩa tình. Ca dao đã nhắc về người vợ tào khang "tay bưng chén muối đĩa gừng", Tú Xương có bao giờ quên được công ơn của bà Tú "Nuôi đủ năm con mang một chồng”.
Á Nam Trần Tuấn Khải (1894 - 1983) nhà thơ cộng thời với Tú Xương đã sở hữu bài thơ "Viếng bà Tú Xương" viết năm 1931:
"Hơn sáu mươi năm đất Vị Hoàng,
Mẹ hiền, vợ đức đã treo gương.
Nếm chung trời Việt trăm cay đắng,
Vững có con Côi một mối giường.
Bia miệng đã cần trang khổn phạm,
Nếp nhà không thẹn dấu văn chương.
Tấm thân tuy thác, danh nào thác,
Hồn cũng thơm lây dưới suối vàng”.
Bài thơ của Á Nam giúp ta hiểu hơn Tú Xương và bà Tú, và chúng ta mới thấy hết loại hay, cái đẹp của tấm lòng Tú Xương được đề cập đến trong bài "Thương vợ".
3. Cảm nhận nỗi lòng của Tú Xương trong bài Thương Vợ
“Thương vợ” – 1 trong các bài thơ chất đựng nồng cháy bao cảm xúc của 1 người chồng dành cho vợ mình giữa cuộc đời bao vất vả, lo toan. Người chồng ấy ko cần ai khác mà chính là tác kém chất lượng của bài thơ: Trần Tế Xương. Ông đã dành cho vợ mình các tình cảm cực kỳ thực bụng qua lời thơ giản dị mà sâu sắc.
Trần Tế Xương là 1 trong những thi sĩ trẻ sở hữu những tác phẩm đã phát triển thành bất tử. Sáng tác của ông gồm hai mảng: trào phúng và trữ tình, đều bắt nguồn từ nhiệt huyết của nhà thơ có dân, có nước, với đời.
Thơ xưa viết về người vợ đã ít, mà viết về người vợ khi đang còn sống lại càng thảng hoặc hoi hơn. Thơ Trần Tế Xương lại khác. Trong sáng tác của ông, có hẳn 1 đề tài về bà Tú gồm cả thơ, văn tế, câu đối. Bà Tú từng chịu phổ biến khó nhọc gian nan trong cuộc đời, nhưng bà lại mang niềm hạnh phúc là ngay khi còn sống đã được đi vào thơ ông Tú mang tất cả niềm thương yêu, trân trọng của chồng. “Thương vợ” là 1 trong những bài thơ hay và cảm động nhất của Tú Xương viết về bà Tú.
Trong các câu thơ đầu, ông bộc lộ siêu trung thực về cuộc sống và đảm đương vất vả của vợ mình:
“Quanh năm kinh doanh ở mom sông,
...
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.”
Nghề của bà là buôn bán, nói quanh năm ngày tháng lặn lội ở “mom sông” – nơi với phổ biến hiểm nguy rình rập. Ông Tú sớm hôm bận bịu mang đèn sách, với thơ ca, thế mà vẫn để tâm đến công tác của vợ mình, khác hẳn mang các người đàn ông khác trong chế độ nam quyền cộng thời. Ông là người có tri thức, lại thấu hiểu sự đời. Vì thế, ông hiểu hơn ai hết các nỗi vất lo toàn mà vợ mình đang gánh.
Ông đã dành cho vợ các lời thơ cực kỳ giản dị sở hữu hình ảnh và từ ngữ chân thành, giàu cảm xúc. Ông hiểu rằng, vợ mình vất vả như vậy là vì phải “Nuôi đủ năm con với 1 chồng”. Đủ là đủ ăn đủ mặc, đủ ấm, đủ không thiếu trang bị gì. Ông tự đặt mình tương thích với “năm con” để khắc họa thêm trọng trách lớn lao mà bà Tú đang đảm đương. Không buộc phải ông hạ mình trước vợ, càng không phải ông rẻ hèn, thấp kém mà vì dòng nghiệp văn học của ông lúc bấy giờ ko cần là thời thịnh cần ko thể dựa vào ấy mà lo toan cuộc mưu sinh cơm áo gạo tiền được. Trong lời thơ của ông còn thầm sở hữu sự biết ơn, trân trọng sâu nhan sắc đến người vợ đảm đang, tảo tần, giàu hi sinh. Bởi thế, ông mới hiểu những ngày bà “lặn lội”, “eo sèo” trong cuộc bán buôn, bon chen đầy vất vả, ghen tuông đua.
Có người đặt ra câu hỏi, tại sao ông hiểu vợ mình nặng nhọc như vậy cơ mà không đứng lên làm giúp bà? Những vần thơ của ông sở hữu mang lại cơm áo gạo tiền cho hộ sinh vất vả? Ông hiểu biết, ông sở hữu kiến thức sao lại để vợ mình buộc phải vất vả vậy? Câu hỏi éo le thật khó trả lời. Bởi trong thời thế ấy, ông không thể bỏ cây bút mà lao vào khiến cho lụng tuỳ thuộc cộng bà được. Mình bà đảm đang cả năm con đã là 1 gánh nặng lắm rồi, lại thêm cả 1 ông chồng. Liệu rằng người đàn bà đó mang gục ngã, sở hữu kêu than?
“Một duyên hai nợ âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công
Cha mẹ nghề đời ăn ở bạc
Có chồng hững hờ cũng như không.”
Một lần nữa, Tế Xương dành cho vợ mình các lời thơ vô cùng đáng trân trọng, nâng niu. Ông cảm mến và cảm thông sở hữu nỗi niềm khó nhọc của vợ, ông thấu hiểu sự cam chịu của bà. Càng biết try these out ơn vợ bao nhiêu, ông lại càng oán than bản thân mình bấy nhiêu. Ông tự chửi mình “Có chồng thờ ơ cũng như không”. Ông ko khiến được gì giúp bà ngoại trừ tình thương yêu và lòng bi cảm sâu sắc. Có lẽ đối mang bà Tú như vậy cũng đã là đủ lắm rồi. Bởi thân phận người đàn bà xưa ai cũng khổ, cũng chìm nổi long đong, nhưng chẳng mấy ai được chồng thương và thấu hiểu như bà. Chỉ là do thời thế cần ông ko giúp được gì cho vợ.
Bên cạnh những tình cảm tình thực dành cho bà Tú, Tế Xương cũng thầm tỏ bày niềm đồng cảm, xót xa sở hữu các thân phận đồng cảnh có bà. Bởi thế, ông ví vợ mình có “thân cò” – 1 hình ảnh thân thuộc trong ca dao Việt Nam lúc đề cập về căn số nặng nhọc của người nông dân. Dù họ mang bắt buộc “lặn lội”, phải “eo sèo” hay tuy vậy nào đi chăng nữa, những “thân cò” vẫn đêm ngày mài miệt kiếm sống.
Vậy, vì mục tiêu gì mà họ lại cam chịu như vậy? Không phải vì bị ép buộc, mà vì ái tình thương to lao và cao cả họ dành cho gia đình. Sự hi sinh đó thật đáng trân trọng và đáng quý biết bao. Nhưng ko bắt buộc ai cũng mang nỗi lòng thấu hiểu như nhà thơ Tế Xương. Sống trong xã hội nam quyền nhưng ông ko tự cho mình được quyền thong dong, được hưởng thụ tha hồ đa số thứ và được trà đạp lên người phụ nữ. Ở xã hội ấy, sở hữu các người vợ bị coi là nô lệ, là người ở, nhưng Tế Xương thì không. Bà Tú đã đi vào thơ ông có ý nghĩa là một người vợ đích thực, 1 người vợ đảm đang, giàu đức hi sinh. Ông thương vợ và trái lại cũng trách mình làm cho chồng mà “hờ hững cũng như không”.
Đúng như loại tên mà tác fake đã đặt cho bài thơ “Thương vợ”, Tế Xương đã dành các tình cảm chân tình nhất dành cho vợ. Không giúp được vợ nhưng ông mong sao những tình cảm của mình sẽ làm cho bà vơi đi mỏi mệt sau bao ngày lặn lội khó nhọc mưu sinh.
4. Tâm sự của Tú Xương qua bài thơ “Thương vợ”
Thơ văn Việt Nam xưa và nay với những bài thơ thương vợ, khóc vợ siêu cảm động. Người ta còn ngợi ca 1 bài thơ của Tự Đức khóc một bà phi sở hữu câu:
Đập đổ vỡ gương ra chọn thấy bóng
Xếp tàn y lại để dành hơi.
Nỗi nhớ nhung đau đớn, dữ dội đấy còn được Bùi Hữu Nghĩa, Nguyễn Thượng Hiền, Nguyễn Khuyến biểu đạt cảm động trong bài văn tế, câu đối khóc vợ sau này. Cảm phục, xót thương, tự hào... trước tấm lòng, đức hi sinh của vợ bằng giọng văn vừa sở hữu chút tính nghịch, vừa rất cảm động; giữa sự hài hòa giữa trào phúng và trữ tình Tú Xương đã làm “giàu” thêm đề tài viết về bà Tú và kịp góp vào nền văn chương Trung đại Việt Nam 1 bài thơ về tình thương cảm vợ hay và sâu sắc.
Thương vợ là 1 bài thơ vừa cảm động, vừa dí dỏm của Tú Xương. Chỉ hai câu đầu của bài thơ đã nêu bật lên được vai trò rường cột gia đình của bà:
Quanh năm kinh doanh ở mom sông
Nuôi đủ năm con mang một chồng.
Ông Tú tỏ lòng thương vợ khởi đầu bằng sự tính công. Đúng hơn là sự hàm ân sâu dung nhan công lao của bà Tú. Có thời gian cụ thể: “quanh năm”; không gian cụ thể: “mom sông” càng khiến nổi bật lên sự lam lũ, vất vả vần vật của bà Tú. Nơi buôn bán để kiếm miếng cơm manh áo của bà Tú là “mom sông”- là 1 chỗ đất nơi ra ở bờ sông, nơi ít người qua lại, sóng nước gập ghềnh gợi sự cheo leo, chênh vênh, đa dạng bất trắc. Thế nhưng “quanh năm” tức là ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác như 1 vòng tuần hoàn khép kín, dù ngày nắng hay mưa,ốm đau hay khoẻ mạnh bà Tú lại quẩy gánh gồng ra nơi “mom sông” ấy để buôn bán. Cách đề cập như là sự xô bồ, phóng đại của chuyện văn chương, trong nếu này chính là sự thổ lộ lòng hàm ơn đối có bà Tú về mặt thời gian khó dộng. Và điều cảm động, đáng để thán phục bà Tú là tiết điệu làm việc không ngừng nghỉ tại một nơi khiến ăn, marketing cạnh tranh nhưng không cần chỉ để nuôi thân mà “Nuôi đủ năm con sở hữu một chồng’. Đâu còn thấy hình ảnh:
Trên đồng cạn, dưới đồng sâu
Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.
Mà trái lại đó là dòng chồng: “Tiền bạc phó cho con mụ kiếm”, cái chồng “Thưng đấu nhờ lưng 1 má mày”. Người chồng là cột trụ của gia đình, đảm đang việc nặng nhọc để cưu mang cuộc sống cho vợ con vậy mà ở đây, trong câu thơ này ông Tú cảm thấy mình như 1 người “thừa”, một kẻ vô dụng và như một “thứ con” đặc thù để bà Tú cần nuôi riêng. Chế độ xã hội cũ đã sản sinh ra chiếc ông chồng đoảng, dòng ông chồng “dài lưng tốn vải, ăn no lại nằm” như ông Tú không ít. Toát lên qua hai câu thơ là 1 niềm cảm thương của ông Tú dành cho vợ trước đức hi sinh, tần tảo của bà; đồng thời là 1 lời tự trách mình vì thân làm chồng mà để vợ đảm đương việc gia đình đồng thời còn thấp thoáng niềm kiêu hãnh về vợ của mình khi làm cho lụng nặng nhọc để “Nuôi đủ năm con có 1 chồng”. Mặc dù, đấy là một ông chồng ko phải nhưng bằng lối văn dí dỏm, tình cảm chân thành, nhận ra được sự nặng nhọc của vợ, tỏ ra biết nhận lỗi, biết bồi thường lại bằng loại tình, bằng tấm lòng buộc phải người đọc không hề trách mà ngược lại với chút thông cảm đối mang “ông chồng’ này.
Tình thương vợ được diễn đạt trọn ven trong hai câu thơ 3, 4:
Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
Hai câu thơ gợi lên cảnh khiến cho ăn vất vả, khổ thân của bà Tú. Chẳng hay, ông Tú đã đón nhận câu ca dao “Con cò lặn lội bờ sông/ Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non”, từ bào giờ? Qua tiếng ru con cua một bà má láng giềng hay chính trong lời ru của bà cụ Nhuận đã đi vào tiềm thức của tế Xương? Chắc chắn từ “con cò lặn lội bờ sông”, hình ảnh những bà vợ Việt Nam ngàn xưa trong xã hội cũ, ngược xuôi tần tảo, gian nan cực nhọc để nuôi chồng con cũng từ lâu đã đi vào hồn thơ giàu rung động của Tú Xương với bao nhiêu xót xa, thương cảm. Để giờ đây, trong lúc nghĩ đến bà Tú thì con cò ấy bỗng vụt dậy vỗ cánh bay vèo thi hứng Thương vợ của Tú Xương. Phép đảo ngữ “lặn lội thân cò” càng khắc hoạ rõ nét nỗi khổ cực, đức hi sin, sự chịu chứa của bà Tú. Hai từ “lặn lội” chen lên đứng đầu câu. Cảnh lặn lội lại càng “lặn lội”. Ca dao nhắc “con cò”, Tú Xương nói “thân cò”. Ý thơ cổ như xoáy sâu vào sự cực khổ. “Thân cò” gợi thân phận lẻ loi, yếu ớt, lẻ loi và nó lại càng cô quạng, lạc lõng hơ khi đi cùng với từ “eo sèo”- 1 sự mặc cả, nhỏ nhoi, cô đơn, tội nghiệp. Vì “năm con mang 1 chồng”, vì “miếng cơm manh áo” mà bà Tú nên chen chúc với nhau trên những chuyến đò đưa khách sang sông. Chật hẹp, bấp bênh, mỏng manh, chơi vơi đến quá chừng! Và nhường như sông nước càng mông mênh bao nhiêu thì loại độ chơi vơi, mỏng manh, cập kênh đó lại càng tăng lên bấy nhiêu. Từ ấy càng khiến cho vượt trội tấm lòng thương vợ của Tú Xương và qua đó ông tỏ ra thấu hiểu hết các nặng nhọc của bà Tú:
Một duyên, hai nợ âu đành phận
Năm nắng mười mưa dám quản công.
Câu thơ như đề cập lên ý nghĩ của bà Tú. Cuộc đời như thế là duyên, mà cũng là nợ, duyên một thì nợ hai, thôi đành chịu theo số phận, ko giám nề hà, không đề cập công gì nữa. Nhưng câu thơ còn khiến cho nhứ tới câu ca dao:
Một duyên, hai nợ, ba tình,
Chiêm bao lẩn mệnh chung bên mình năm canh.
Ngoài chiếc duyên, loại nợ còn với mẫu tình; dòng nghĩa tình vợ chồng của bà Tú dành cho chồng mình. Thành ra kể “nợ” mà thực ra là nhắc “tình”, mà đã là tình thì ai lại đề cập công. Số từ nâng cao tiến: “một”, “hai”, “năm”, “mười” càng dồn nén sự chịu cất của bà Tú, càng khiến cho trào dâng lên nỗi niềm xót thương, cảm thông trước sự hi sinh vất vả, tảo tần của bà Tú.
Bài thơ kết bằng một cấu chửi - một câu chửi yêu:
Cha má nghề đời ăn ở bạc
Có chồng hững hờ cũng như không.
Nhìn cuộc đời bà Tú như vậy sở hữu chửi cũng là lẽ tất yếu. Nhưng ở đây ai chửi? chửi ai? Và chửi chiếc gì? Thì cũng chỉ là ông Tú thương xót cho bà Tú mà chửi thay cho bà Tú. Ông Tú đã tự chửi mát mình về chiếc thói “ăn ở bạc”, chiếc tội “làm chồng mà hững hờ cộng như không”, khiến chồng mà để vợ nên trăm cơ, nghìn cực như thế. Hai câu kết khép lại bài thơ vừa như là 1 lời chửi, vừa như là một lời than. Nhà thơ tự phán xét chính mình, tự trách mình và tha cho cảnh ngộ của vợ. Câu thơ cũng chỉ ra nguyên cớ dẫn tới nỗi khổ của bà Tú là do “thói đời” bạc bẽo. “Thói đời” bội nghĩa đã biến ông Tú trở thành kẻ vô tích sự, chính bởi thế ông vươn lên là gánh nặng cho vợ. Lời chửi vừa biểu hiện nỗi niềm tâm sự cay đắng ch tình cảnh của ông Tú, vừa biểu thị nỗi xót thương, ngùi ngùi của ông Tú đối có vợ.
Bài thơ đã dựng lên hai bức chân dung: ông Tú và bà Tú. Bà Tú hiện lên phía trước, ông Tú qua đời lấp phía sau. Vượt lên trên hầu hết là tấm lobngf yêu thương, quí trọng và tri ân của ông Tú đối mang người vợ tần tảo. Nhà thơ Xuân Diệu đã từng bình phẩm về bài thơ Thương vợ rằng: “Thơ hay, hay ở ý tình; hay ở chữ, tiếng, hay ở sự việc; hay ở nhạc điệu: lặn lộ, eo sèo, thân cò, mặt nước, quãng vắng, đò đông, mỗi chữ đều tình cảm”. Qua đó, tấm lòng yêu thương, trân trọng cũng như các trăn trở, day dắt đã tạo cần nhân cách cao đẹp của Tú Xương, một con người dám sòng phẳng mang bản thân, tự nhận ra khuyết điểm của mình và không trút bỏ trách nhiệm.